Wat is het verschil tussen een LCA en een Carbon Footprint

Wat is het verschil tussen een LCA en een Carbon Footprint

Om de milieueffecten die verband houden met de gehele levenscyclus van een product, proces of dienst in kaart te brengen kan men verschillende methodologieën gebruiken. Wellicht heb je reeds gehoord van een levenscyclusanalyse of een carbon footprint. Dit zijn termen die steeds vaker naar voren komen wanneer men het heeft over de milieu-impact van producten en diensten. Maar waarvoor staan deze begrippen nu eigenlijk? Wat is het belang ervan en wat is het verschil tussen een levenscyclusanalyse en een carbon footprint? In dit artikel geven we een antwoord op deze vragen.

Een levencyclusanalyse of kortweg LCA

Een levenscyclusanalyse is een holistische aanpak om de milieu-impact van de levenscyclus van een bepaald product of proces na te gaan. Deze analyse omvat de milieubelasting van het winnen van grondstoffen en van de grondstoffen zelf, maar ook van productie, transport, gebruik en onderhoud, afvalverwerking en van verbranding en/of recyclage. Vaak spreekt men ook wel over een ‘Cradle to grave’ analyse.

Wens je dergelijke levenscyclusanalyse uit te voeren, dan kan je gebruik maken van twee internationaal erkende normen (ISO-normen 14040 en 14044). Een LCA die aan deze standaarden voldoet bestaat uit vier stappen. Varianten op de LCA, met bijkomende normering, zijn de EPD (Environmental Product Declaration) en PEF (Product Environmental Footprint).

Waarvoor kan een levenscyclusanalyse gebruikt worden?

Een LCA kan nuttig zijn voor verschillende afdelingen en doeleinden van een bedrijf. Op basis van een LCA kan een bedrijf zich de volgende vragen stellen:

• Zijn er veranderingen die doorgevoerd kunnen worden aan het ontwerp of de ontwikkeling van het product/de service waardoor de milieu-impact daalt?
• Is het product duurzamer dan een concurrerende variant?
• Hoe kunnen we onze algemene milieuprestaties verbeteren?
• Hoe ver staan we met onze milieuprestaties in vergelijking met vorig jaar?
• …

Wat zijn de vier stappen van een LCA?

Doorgaans bestaat een levenscyclusanalyse uit vier verschillende stappen:

Stap 1: Het bepalen van de scope en de functionele eenheid

De eerste stap is de bepaling van de scope en de functionele eenheid: Wat willen we juist analyseren? 

Met de ‘functionele eenheid’ bedoelt men het product of de dienst waarvan de levensscyclusanalyse bepaald dient te worden.

De scope bepaalt de omvang en grenzen van de analyse. Welke stadia van een levenscyclus dienen geanalyseerd te worden?

• Het bekomen van de grondstoffen van het product
• De verwerking van de grondstoffen tot het product
• Het transport en de distributie
• Het gebruik van het product
• Hoe het product verwerkt wordt op het einde van de levensduur (recyclage/afvalverwerking).

Stap 2: De levenscyclusinventaris (LCI)

Eens het duidelijk is wat binnen de scope valt, wordt een levenscyclusinventaris (LCI) opgemaakt. Daarin wordt alle in- en uitstroomdata opgelijst die in rekening gebracht moet worden. Dit gebeurt voor elke stap in het proces en zowel voor de grondstoffen, (zij-)producten als voor de emissies. Men creëert als het ware een massabalans van het volledige proces.

Stap 3: De levenscyclus impact assesment (LCIA)

De volgende stap is het omvormen van de stromen naar milieu-impacten. Dit wordt gedaan in de levenscyclus impact assessment (LCIA). De emissies en het grondstofgebruik worden omgerekend naar verschillende milieu-impactscores. Finaal bekomt men een LCA van het product.

Stap 4: De levenscyclus improvement assesment

Wat hebben we geleerd over de milieu-impact van de levenscyclus van het product of de service? Hoe kan de levenscyclus in kwestie geoptimaliseerd worden met een lagere milieu-impact tot gevolg? Deze vragen omvatten de laatste stap in de levenscyclusanalyse.

Zoals reeds eerder werd aangehaald kan een LCA nuttig zijn voor verschillende afdelingen en doeleinden van een bedrijf. Op basis van een LCA kan een bedrijf zich verscheidene vragen stellen en conclusies nemen, wat het begin kan zijn van een belangrijk leer- en groeiproces.

Als impactanalyse gaat LCA verder dan de klimaatopwarming

Zoals je hieronder kan zien aan de milieu-impactthema’s gaat de LCA van processen of producten een stuk verder dan enkel de impact op het klimaat. Een levenscyclusanalyse brengt ook het ozonafbrekend vermogen, de menselijke toxiciteit, de veranderingen in landgebruik, en zo meer in kaart.

Onderstaand schema toont aan dat er een verband bestaat tussen de tussenkomst in bepaalde milieufactoren en potentiële milieu-impacten. Een voorbeeld van dit causaal verband is de emissie van chemicaliën in de lucht, wat leidt tot hogere concentraties van deze chemicalïen in (drink-)water. Dit kan op zijn beurt leiden tot gezondheidsproblemen bij mens en dier èn zelfs tot het uitroeien van bepaalde diersoorten.

Een carbon footprint focust op de klimaatopwarming

Bij een carbon footprint of CO2-voetafdruk ligt de focus wèl uitsluitend op het thema klimaatopwarming. Daarbij wordt er gekeken naar emissies van broeikasgassen op bedrijfsniveau. Belangrijk om te weten is dat het hier niet enkel om CO₂-emissies gaat. Ook het effect van andere broeikasgassen, zoals CH₄, N₂O, HFCs etc…, wordt in rekening gebracht onder de vorm van CO₂-equivalenten. Bij een levenscyclusanalyse houdt men eveneens rekening met deze broeikasgassen.

Naast een (corporate) carbon footprint bestaat er ook een product carbon footprint. Hierbij meet men de emissies van broeikasgassen op product- in plaats van bedrijfsniveau.

Ter regulering van de carbon footprint zijn er ook enkele internationale protocollen beschikbaar die de berekeningsmethodes bepalen. Enkele van deze protocollen zijn: het Greenhouse Gas Protocol (GHG Protocol) en de ISO-standaard 14060. Wat betreft rapportage over de impact op het klimaat kan een carbon footprint van een organisatie of product een breed inzicht brengen. In dit opzicht is de rapportering van de impact op de klimaatopwarming bij een carbon footprint iets breder dan bij een LCA, aangezien de levenscyclusanalyse standaard geen opdeling maakt waar de CO₂-voetafdruk opgedeeld is in drie scopes.

Kan een LCA gebruikt worden voor een carbon footprint en andersom?

Alhoewel de vereisten van het GHG Protocol verder gaan dan deze van de ISO 14044 is het mogelijk een LCA, die voldoet aan de ISO-normen, te gebruiken voor het bekomen van een carbon footprint. Dit op voorwaarde dat er aan enkele extra vereisten van het GHG Protocol worden voldaan.

We lichten dit toe met een voorbeeld. Wanneer een bedrijf een product aankoopt, waarvan een LCA kan worden aangeleverd door de leverancier, kan de emissiefactor van dat specifieke product uit de LCA worden gefilterd. Daarbij worden enkel de CO2-equivalenten meegenomen en doorgaans tot aan de poort van de producent (Cradle-to-Gate).

De gelijkenissen en verschillen samengevat

Zowel LCA als carbon footprint zijn nuttige instrumenten om gewaar te worden van wat de milieu-impact is van een product, proces of organisatie. Beide instrumenten wijzen ons op de kritieke punten in processen en organisaties èn tonen bijgevolg waar de grootste positieve impact te maken is. Het zijn, met andere woorden, vormen van introspectie.

Een aandachtspunt bij beide analyses is dat het moeilijk is om de ene LCA met de andere te vergelijken, alsook de ene carbon footprint met de andere. Belangrijk hierbij is om na te gaan over welke scope de analyse gaat, waar de grenzen werden vastgelegd, en welke databases werden geraadpleegd voor de impactfactoren.

Tot slot kan je hieronder een tabel terugvinden met een overzicht van de voornaamste gelijkenissen en verschillen tussen een levenscyclusanalye en een carbon footprint.

Wil je graag meer informatie? Aarzel dan niet om ons hierover te contacteren.